بررسی مقابله ای نحو،معنی شناسی ،و کاربرد شناسی ساخت مجهول در زبان فارسی و فرانسه

الف) موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف): رساله حاضر به بررسی مقابله ای ساخت مجهول در زبان فارسی و فرانسه می پردازد و ویژگی های نحوی،معنایی و کاربرد شناختی این ساخت را در دو زبان مورد بررسی قرار می دهد . چنین می نماید که تاکنون مطالعه و مقایسه منسجمی از ساخت مجهول و کاربرد آن در دو زبان فارسی و فرانسه معیاراز منظر زبانشناسی مقابله ای صورت نپذیرفته است. با توجه به مطالعه انجام شده، می توان گفت که هر دو زبان فارسی و فرانسه تعریف مشابهی از جهت مجهول ارائه می دهند بدین ترتیب که در هر دو زبان مجهول به عنوان جهتی تعریف می شود که در آن فاعل (نهاد) انجام دهنده عمل فعل نیست بلکه پذیرنده اثر فعل است. در زبان فارسی فعل کمکی شدن نقش اصلی را در شکل گیری مجهول ایفا می کند،از طرفی هر فعل متعدی و مستقیمی را که دارای مفعول صریح است می توان به جهت مجهول برد،از طرف دیگر افعال لازم به همراه تعدادی از افعال متعدی را که بر فرآیند های روانی دلالت دارند و در آنها عمل فعل از دخل و تصرف فاعل خارج است نمی توان مجهول کرد، به عبارت دیگر گشتار مجهول در زبان فارسی مقید است و تنها در مورد بعضی از افعال با ویژگی های معنایی خاص عمل می کند. در زبان فارسی جهت مجهول از اسم مفعول فعل متعدی به همراه فعل کمکی شدن ساخته می شود. باید به تمایز مهمی که بین ساخت مجهول و ناکذر وجود دارد نیز اشاره کرد، در زبان فارسی گاه با ساختهایی مواجه می شویم که هرچند دارای فعل کمکی شدن مشابه با ساخت مجهول می باشنداما دارای معنای مبهمی بین مفهو م مجهول و ناگذر هستند. دربحثی تحت عنوان دیگر شیوه های بیان مجهول که به بررسی ویژگی های معنایی ساخت مجهول اختصاص دارد به این نکته اشاره شد که در زبان فارسی با استفاده از افعال واژگانی و بدون فعل کمکی شدن به بیان مجهول می پردازیم .و در آخر و در بحث کاربرد استفاده از عبارات کنادی به این نکته اشاره شد که در زبان فارسی جز در مواردی که نیاز به تعیین دقیق کننده کار نباشد رایج نیست و در صورت ذکر آن، فاعل جمله معلوم را بعد از عبارات از سوی، توسط و بدست می آوریم. و اما در زبان فرانسه و همان طور که بدان اشاره شد، جهت مجهول دارای تعریف مشابهی یا جهت مجهول در زبان فارسی است . در زبان فرانسه نیز هر فعل متعدی و مستقیمی را می توان به جهت مجهول تبدیل کرد و افعال لازم را نمی توان مجهول کرد، جزء در مواردی که آنها را به صورت متعدی به کار ببریم .به علاوه افعالی که دارای حرف اضافه و یا به عبارتی دارای مفعول غیر مستقیم هستند نیز از تبدیل شدن به جهت مجهول محروم می مانند،در این مورد با موارد استثنایی روبروایم. فعل کمکی ( être) به همراه اسم مفعول ( le participe passé) فعل متعدی عناصر اصلی جهت مجهول را در زبان فرانسه تشکیل می دهند.در فرآیند تشکیل جهت مجهول مفعول فعل متعدی که در جایگاه فاعل فعل در جهت مجهول قرار گرفته است از لحاظ شمار و نوع ( مذکر و مونث) با اسم مفعول فعل مربوطه مطابقت می کند.همچنین زمان فعل در جهت مجهول همان زمان فعل اصلی در جهت معلوم است. در بخشی به بررسی جهت مجهول در افعال دو ضمیره و بی شخص زبان فرانسه اشاره کردیم که اگر چه دارای شکل مجهول نیستند ،اما نمونه هایی از مجهول های معنایی اند. در مورد استفاده از عبارات کنادی در زبان فرانسه نیز اشاره کردیم که این عبارات بعد از حروف اضافه ( par) و یا ( de)معرفی می شوند.در زبان فرانسه نیز مانند زبان فارسی تنها هنگامی که نیاز به تعیین دقیق کننده کار و یا ( فاعل ) باشد به ذکر عبارات کنادی می پردازیم. همچنین در مورد استفاده از عبارات کنادی در زبان فرانسه به این نکته اشاره شد که اگر گوینده به ذکر نائب فاعل نپردازد، این ساخت را مجهول ناتمام می نامیم،در این حالت اگر فعل دارای نمود کامل باشد ،مجهول دارای خوانش و تعبیری استنتاجی است . باید به این نکته نیز اشاره کرد که اسم مفعول فعل که در ساخت مجهول ناتمام به کار می رود دارای ساخت اسنادی ( اسم + être + صفت) می باشد. این ساخت به همراه شکل پایه مجهول در زبان فرانسه تنها خصیصه همسانی در توصیف فاعل را به اشتراک می گذارد. ب)مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسش ها و فرضیه ها: . پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا ساخت مجهول را از دیدگاه زبان شناسی مقابله ای در دو زبان فارسی و فرانسه مورد بررسی قرار دهد. هدف از تدوین این رساله،دست یابی به وجوه افتراق و اشتراک ساخت مجهول در زبان فارسی و فرانسه معیار است . مبنای تدوین رساله حاضر دو پرسش زیر است : 1 .آیا ساخت مجهول در دو زبان فارسی و فرانسه معیار از وجوه افتراق و اشتراک برخوردار است ؟ 2.آیا می توان با تکیه بر معیارهای صوری، معنایی و کاربرد شناختی به این وجوه افتراق و اشتراک پی برد؟ رساله حاضر می کوشد تا با مقابله و مقایسه ساخت مجهول در دو زبان فارسی و فرانسه معیار به وجوه افتراق و اشتراک این دو از نظر ساخت مجهول پی ببرد .مدرسان می توانند بر پایه یافته های این پژوهش راهکار های آموزشی یافته و با شناخت این وجوه افتراق و اشتراک راحت تر به امر آموزش و یا ترجمه بپردازند.افزون بر این ،این پژوهش می تواند به تهیه کنندگان کتب درسی فارسی برای فرانسه زبانان و زبان آموزان فارسی زبان زبان فرانسه کمک کند. همچنین این بخش شامل مروری است به آراء و نظرات زبان شناسان و دستورنویسان ایرانی و غیر ایرانی پیرامون ساخت مجهول در زبان فارسی و همچنین نظرات دستور نویسان و زبان شناسان فرانسوی پیرامون ساخت مجهول در زبان فرانسه. پ)روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم،روش تحقیق،جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روش های نمونه گیری،ابزار اندازه گیری، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها. استخراج اطلاعات مربوطه از معتبر ترین منابع در دسترس صورت گرفته است . برای انجام این مهم از پیکره ای که شامل متون ادبی ، علمی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی است ، استفاده شده است . نگارنده با بررسی کتاب ها،روزنامه ها،مجلات،وپایگاه های خبری و در قالب روش تحقیق توصیفی به جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته است . پژوهش حاضر در پنج فصل تدوین شده است: در فصل اول به کلیات پژوهش که شامل مقدمه، تعریف زبانشناسی مقابله ای، اهداف تحلیل مقابله ای، مراحل مقایسه زبان ها، فرضیه های تحلیل مقابله ای، بیان مساله، اهداف پژوهش، اهمیت پژوهش و شیوه گردآوری و تجزیه تحلیل داده هاست پرداخته ایم . فصل دوم که به پیشینه تحقیق اختصاص دارد به بررسی پژوهش های انجام شده در زمینه ساخت مجهول از لحاظ تقدم و تاخر تاریخی آن می پردازد، که خود شامل آرا و نظریات زبانشناسان ایرانی و غیر ایرانی در مورد ساخت مجهول فارسی و همچنین دیدگاه های موجود و مربوط به ساخت مجهول در زبان فرانسه است. در فصل سوم به توصیف مفصل ساخت مجهول وکاربرد آن در زبان فارسی پرداخته شده است . فصل چهارم به بررسی ساخت مجهول و کاربرد آن در زبان فرانسه می پردازد. در انتهای فصل نیز به بررسی مقابله ای ساخت مجهول در دو زبان فارسی و فرانسه پرداخته ایم و شباهت ها و تفاوت ها را بازگو کرده ایم . و فصل پنجم به نتیجه گیری، بحث و پیشنهاد برای مطالعات مقابله ای بعدی در زمینه ساخت مجهول در دو زبان اختصاص دارد. ج) نتایج و یافته های تحقیق: 1) در زبان فرانسه همانند زبان فارسی هر جمله دارای فعل متعدی مستقیم را می توان مجهول کرد. 2) در زبان فارسی علاوه بر مقوله ناگذر،مقوله نحوی مجهول نیز وجود دارد . 3) در زبان فارسی گشتار مجهول یک قاعده مقید است بدین منظور که فقط در مورد گروهی از افعال با ویژگی های معنایی خاصی عمل می کند. 4) در هر دو زبان افعال لازم را نمی توان مجهول کرد،هر دو زبان در این مورد دارای استثنائاتی هستند. 5) در زبان فارسی همانند زبان فرانسه افعال لازم هنگامی که به شکل متعدی به کار می روند می توانند مجهول ش